Η φράση «από Δευτέρα ξεκινάω» είναι τόσο βαθιά ριζωμένη στην καθημερινότητα, που έχει πάψει να είναι υπόσχεση και έχει μετατραπεί σε ανέκδοτο. Κι όμως, πίσω από αυτόν τον φαινομενικά αστείο μηχανισμό, κρύβεται ένας συνδυασμός ψυχολογίας, πολιτισμού και εγκεφαλικής λειτουργίας που εξηγεί γιατί η δίαιτα, η γυμναστική ή οποιαδήποτε μεγάλη απόφαση σπάνια ξεκινά “τώρα”. Ο άνθρωπος, όταν έρχεται αντιμέτωπος με την ανάγκη για αλλαγή, ενεργοποιεί μηχανισμούς αναβολής που μοιάζουν με άμυνα. Το αύριο δεν είναι απλώς ένα άλλο 24ωρο. Είναι το τέλειο καταφύγιο του «όχι ακόμα».
Η επιλογή της Δευτέρας δεν είναι τυχαία. Στη δυτική κουλτούρα, και κατά προέκταση και στην ελληνική καθημερινότητα, η εβδομάδα ξεκινά με τη Δευτέρα ως σύμβολο «νέας αρχής». Είναι η μέρα που επιστρέφεις στη ρουτίνα, που ξεκινάς νέα λίστα, που οργανώνεις τη ζωή σου ξανά. Από μικροί, εκπαιδευόμαστε στο ότι η Δευτέρα σημαίνει «πρέπει», ενώ το Σαββατοκύριακο σημαίνει «χαλάρωση». Έτσι, η δίαιτα δεν είναι απλώς μια απόφαση· είναι μια επανεκκίνηση, και η επανεκκίνηση αυτή χρειάζεται… συμβολική αφετηρία. Η τωρινή στιγμή, σε αντίθεση με τη μυθολογημένη Δευτέρα, είναι μπερδεμένη, ακατάλληλη, συναισθηματικά φορτισμένη. Ενώ η Δευτέρα είναι ουδέτερη, αποστειρωμένη, τέλεια για αλλαγές. Στο μυαλό μας.
Η αναβλητικότητα δεν είναι τεμπελιά. Είναι σύνθετος ψυχολογικός μηχανισμός που πηγάζει από τον φόβο της αποτυχίας, την ανάγκη για έλεγχο και την ελπίδα ότι «αύριο θα είμαι πιο έτοιμος». Η δίαιτα δεν είναι μόνο σωματική πρόκληση – είναι και συναισθηματική. Αγγίζει ζητήματα αυτοεκτίμησης, ελέγχου, ταυτότητας. Όταν λες «από αύριο», δεν απορρίπτεις τη δίαιτα. Αντίθετα, δηλώνεις την επιθυμία σου να την ξεκινήσεις υπό καλύτερες συνθήκες. Το πρόβλημα είναι ότι αυτές οι ιδανικές συνθήκες σπάνια έρχονται. Η Δευτέρα μετατρέπεται σε ορίζοντα που όλο πλησιάζει και ποτέ δεν φτάνει.
Υπάρχει και ένα κοινωνικό στοιχείο: το «ξεκίνησα δίαιτα Δευτέρα» έχει γίνει κοινωνικά αποδεκτό. Αν πεις πως άρχισες δίαιτα Τετάρτη μεσημέρι, ξενίζει. Η κοινωνία έχει διαμορφώσει ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο η προσπάθεια οφείλει να έχει συγκεκριμένη έναρξη, σχεδόν τελετουργική. Η δίαιτα ως έννοια δεν είναι μόνο πρακτική· είναι σχεδόν θρησκευτική: ακολουθείς ένα “μονοπάτι σωτηρίας”, με κανόνες, αμαρτίες, παρασπονδίες και εξιλέωση. Και κάθε «αληθινή εξιλέωση» πρέπει να ξεκινά επίσημα, όχι αυθόρμητα. Η Δευτέρα έγινε το βάθρο αυτής της τελετουργίας.
Το πρόβλημα είναι πως κάθε αναβολή ενισχύει τον φαύλο κύκλο της ενοχής. Κάθε φορά που δεν ξεκινάς, προσθέτεις ένα βάρος. Δεν είναι μόνο το βάρος του σώματος – είναι το βάρος της απογοήτευσης. Και όσο περισσότερο φορτώνεται το μυαλό με αναβολές, τόσο λιγότερο πιστεύει ότι μπορεί να το καταφέρει. Γι’ αυτό η φράση «ξεκινάω αύριο» έχει μια δόση μελαγχολίας. Είναι η φωνή της ελπίδας που δεν έχει πια μεγάλη πίστη στον εαυτό της. Και η Δευτέρα, όσο μυθική κι αν μοιάζει, μετατρέπεται σε φυλακή αναμονής.
Όμως ίσως το πιο ενδιαφέρον είναι ότι η Δευτέρα είναι ταυτόχρονα ψέμα και αλήθεια. Είναι το πρόσχημα της αναβολής, αλλά και η πραγματική ευκαιρία. Οι περισσότεροι που πέτυχαν μεγάλες αλλαγές, όντως ξεκίνησαν μια Δευτέρα. Το θέμα δεν είναι η μέρα. Είναι η απόφαση να μη βάλεις άλλη μια ανάσα ανάμεσα σε σένα και την αλλαγή. Κι αν το καταλάβεις αυτό, τότε μπορεί και η Τετάρτη μεσημέρι, ή η Παρασκευή βράδυ, να γίνει η ιδανική στιγμή.